Een steile weg

Door Alex van Heusden

Het verhaal over de kindermoord in het evangelie van Matteüs. Op bevel van Herodes, koning over Judea namens de Romeinse bezettingsmacht. Een historische figuur, deze Herodes. We weten redelijk veel over hem. Meer dan dertig jaar was hij aan het bewind, als jonge krijgsman door de senaat in Rome aangesteld tot koning over Judea. Hij kreeg de beschikking over een troepenmacht om het volk met harde hand in het gareel te houden en zo zijn macht te vestigen. ‘Koning van de Joden’ – zo luidde zijn officiële titel. Al snel werd duidelijk hoe onvoorstelbaar wreed hij was. Elk spoor van verzet tegen zijn hegemonie werd in de kiem gesmoord. Ook zijn familieleden spaarde hij niet als dat politiek zo uitkwam. Naar verluidt liet Octavianus, de latere keizer Augustus, die Herodes altijd de hand boven het hoofd hield, zich eens ontvallen dat de koning van Judea een man was aan wiens hof een varken het beter had dan een zoon.

Maar Herodes was ook een groot bouwheer. Het zogeheten Herodion in de buurt van Betlehem en de burcht Masada in de woestijn van Judea aan de Dode Zee – de resten ervan zijn nog altijd te bezichtigen. Vooral droeg hij bij aan de wijd verbreide roem van Jeruzalem als parel van het oosten door het heiligdom aldaar te herbouwen in grandioze hellenistische stijl. In alles liet Herodes zich gelden als het gezicht van Romeinse heerschappij in Judea.

Niet heel vreemd dus dat hij een plaats heeft gekregen in het evangelie van Matteüs. Als hij de vraag voorgelegd krijgt van wijzen uit het oosten, zogeheten ‘magiërs’, astronomen en droomuitleggers, die een ster achterna zijn gereisd: ‘Waar is de pasgeboren koning der Joden?’ – dan slaat hem de schrik om het hart. Hij is toch zelf de ‘koning der Joden’? Hij alleen, op gezag van Rome.

Wie is koning? Volgens de visionaire teksten van de Hebreeuwse bijbel moet een koning zijn zoals geen koning is. Een anti-koning dus, een tegenontwerp. Een koning van messiaanse allure, een die de Tora beschermt en hooghoudt, de levensleer die volgens de traditie teruggaat op Mozes als oorkonde van een samenleving in gerechtigheid en vrede.

In zijn macht bedreigd, laat Herodes alle jongens vermoorden in Betlehem en in heel de omstreek van twee jaar en daaronder. De kindermoord. Enkel hier, in het evangelieverhaal van Matteüs, staat dit gruwelijke tafereel opgetekend. In geen ander evangelie of waar ook in het zogeheten Nieuwe Testament. Ook niet in enige andere bron. De ironie van de geschiedenis wil dat Herodes’ wereldwijde reputatie als onverbiddelijk wreed heerser is gestoeld op een misdaad die hij nooit heeft begaan.

We lezen een verhaal. Drie dikke strepen onder ‘verhaal’. Niet echt gebeurd. Maar intussen, wat daar geschreven staat, de moord op kinderen, geschiedt elke dag, tot op vandaag, en morgen ook nog.

Moeders die wenen om hun kinderen. Nooit eerder in de geschiedenis van de mensheid op aarde waren er zoveel kinderen die leven in oorlogsgebieden en honger lijden. Meer dan 230 miljoen kinderen. De kindermoord in Gaza, duizenden en nog eens duizenden. De verminking van een volk, van volkeren, hele generaties weggevaagd. Hoe moet het verder met de mensheid op aarde?

We zijn er nog. Het Grote Verhaal van bevrijding is er nog. Niet als een kwijnend vlammetje, maar als een hoog oplaaiend vuur dat ons aansteekt en toeroept: wanhoop niet – er is een weg te gaan, verzet is geboden. Een steile weg van verzet, maar toch. In oude en nieuwe bezielde verbanden, die maken en oprichten, omwille van onze kinderen en kindskinderen. Begeleid door dit woord uit de Talmoed: ‘Wie één mens redt, één kind van mensen, redt de hele wereld.’

 

Tegengif

logo tegengif

Tegengif is een tijdschrift op het snijvlak van politiek, literatuur en bijbel, dat vier keer per jaar uitkomt. Om elkaar een kritische spiegel voor te houden met goede verhalen uit oude bronnen, met nieuwe en beproefde gedichten, met wakkere opinie en leerzame stemmen uit het verleden en het heden.