In een onlangs verschenen bundeltje met toespraken van David Grossman wordt de
anekdote verteld van een Amerikaan die tijdens de Vietnamoorlog elke vrijdag een paar uur tegenover het Witte Huis stond met een protestbord tegen de oorlog. Op een dag stapte een journalist op hem af en vroeg met een spottend glimlachje: ‘Denkt u nu echt dat u de wereld zult veranderen door hier te staan?’ ‘De wereld veranderen?’ vroeg de man verbaasd. ‘Ik ben er helemaal niet op uit de wereld te veranderen. Ik wil alleen niet dat de wereld mij verandert.’ En Grossman schrijft: ‘Als iemand die al zijn hele leven in een rampgebied woont, weet ik hoe gemakkelijk je kunt zwichten voor “de wereld”, dat wil zeggen, voor cynisme, apathie en wanhoop. En van daar is het maar een korte weg naar religieus fanatisme, nationalisme en fascisme.’

Precies om dat te voorkomen is het bijbelboek Daniël geschreven. Het Joodse volk wordt in de jaren 167-164 vóór de gangbare jaartelling getiranniseerd door de Syrisch-hellenistische koning Antiochus IV. Het is een tijd waarin de volkswoede zich samenbalt in haat tegen de Joden. Synagogen worden stelselmatig in brand gestoken en Joden krijgen ook van overheidswege overal de schuld van. Om het hoofd boven water te houden worden er verhalen verteld. Die verzonnen verhalen over hoe de Joodse gemeente overeind bleef in tijden van ballingschap moeten ervoor zorgen dat de gemeente de moed niet verliest.

Een van de hoofdfiguren van het boek Daniël is de zichzelf grootmakende koning
Nebukadnezar, zo’n vier eeuwen eerder dan Antiochus IV. Een karikatuur van zichzelf.
Precies zoals we die deze dagen rond zien lopen in Amerika, in Rusland en op zoveel andere plaatsen. Deze koning heeft Jeruzalem leeggeplunderd en onder de gedeporteerde Joden heeft hij vier slimme jongens geselecteerd die hem wijzer moeten maken. Onder die vier jongens is Daniël. Terwijl iedereen in zijn rijk doodsbang is voor Nebukadnezar, blijven deze vier vrienden overeind. Ze leven namelijk met het verhaal van een andere God, een Mensengod zo blijkt. En niets en niemand kan hun dat verhaal ontnemen. Daaraan ontlenen zij niet alleen hun kracht en moed, maar precies dat verhaal houdt hen ook wakker.

Als deze koning bijvoorbeeld een megalomaan beeld van zichzelf laat maken waar iedereen voor door de knieën moet, blijven deze vrienden staan (Daniël 3). Zelfs de dreiging van een vuuroven waar ze in geschoven gaan worden als ze niet knielen, maakt op hen geen enkele indruk. En precies daarmee laten zij zien dat hun verhaal sterker is dan welke macht ook.

Het verhaal van Daniël is een verhaal vol humor: er wordt breeduit gelachen om die
grootdoenerij van die koning en om de angsthazen waarmee hij zich omgeeft. En precies dat maakt het boek Daniël zo actueel. Dit boek ontmaskert de opgeblazen mannetjes die vandaag onze wereld onderdompelen in het gif van de haat en de leugen: uiterst gevaarlijk maar tegelijk ook een kleinzielig opgeblazen gebeuren dat enkel leidt tot ontmenselijking. Lezing van dit boek zorgt ervoor dat je wakker blijft en niet cynisch, apathisch of wanhopig wordt. Dit boek voorkomt dat ‘de wereld’ jou verandert.